Czy pracodawca widzi, że zwolnienie jest od psychiatry? Przepisy i prawa pracownika

Jeśli masz zwolnienie lekarskie od psychiatry, prawdopodobnie zastanawiasz się: czy pracodawca wie, że to psychiatra wydał ten dokument? Czy może zobaczyć diagnozę, czy tylko daty? To pytanie powtarza się setki razy na forach, w gabinecie lekarza i w biurach kadrowych. Odpowiedź jest prosta - ale nie tak, jak większość myśli.

Co widzi pracodawca na zwolnieniu lekarskim?

Na zwolnieniu lekarskim, które wydaje psychiatra, pracodawca widzi tylko trzy rzeczy: imię i nazwisko pracownika, datę rozpoczęcia i zakończenia zwolnienia, oraz kod diagnostyczny z klasyfikacji chorób (ICD-10). Nic więcej. Nie ma tam nazwy choroby, nie ma diagnozy, nie ma słowa o depresji, lęku, zaburzeniach ze spektrum autyzmu czy innych stanach psychicznych.

W praktyce wygląda to tak: zamiast „depresja uogólniona, ciężka”, na formularzu jest kod F32.9. Zamiast „zaburzenie lękowe uogólnione” - F41.1. Pracodawca nie wie, co to znaczy. Nie ma prawa tego dowiedzieć się, chyba że sam pracownik zdecyduje się to powiedzieć.

To nie przypadek. To przepis ustawy o ubezpieczeniu społecznym. Zgodnie z art. 26 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r., lekarz nie może ujawniać treści diagnozy pracodawcy bez zgody pracownika. Psychiatra, jak każdy inny lekarz, ma obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. To prawo, nie uprawnienie. Naruszenie tego prawa to wykroczenie.

Dlaczego to takie ważne?

W Polsce w 2024 roku ponad 18% zwolnień lekarskich wydawanych przez psychiatrów dotyczyło osób w wieku 25-45 lat - czyli aktywnych zawodowo. Wiele z nich boi się, że jeśli pracodawca dowiedzie się, że leczy się z powodu stanu psychicznego, to straci pracę, nie zostanie awansowane, albo zostanie wykluczone z projektów.

Badania przeprowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w 2023 roku pokazały, że 62% pracowników, którzy pobierali zwolnienie od psychiatry, nie mówiło pracodawcy o diagnozie - i nie było to powodem do dyskryminacji. W 93% przypadków zwolnienie było traktowane tak samo jak zwolnienie od lekarza rodzinnego.

W praktyce: jeśli masz 14 dni zwolnienia z powodu lęku, pracodawca nie wie, czy to był ból pleców, infekcja, czy stres. I to jest dobrze. Bo nie chodzi o to, co cię zatrzymało - tylko o to, że potrzebujesz czasu na wyleczenie.

Czy pracodawca może żądać więcej informacji?

Nie. Pracodawca nie ma prawa żądać kopii dokumentu medycznego, wywiadu psychiatrycznego, ani nawet pytania o diagnozę. Może jedynie sprawdzić, czy zwolnienie jest prawidłowo wydane - czyli czy ma numer, pieczęć, podpis lekarza i kod ICD-10. Jeśli zwolnienie jest poprawne, to nie ma podstaw do wątpliwości.

Jeśli pracodawca zacznie zadawać pytania typu „czy to jest coś poważnego?”, „czy to na długo?”, „czy możesz wrócić wcześniej?”, to przekracza granice. To nie jest pytanie o zdrowie - to próba wydobycia prywatnych informacji. Takie zachowanie może być uznane za dyskryminację na podstawie stanu zdrowia - co jest naruszeniem ustawy o równym traktowaniu.

W 2024 roku sąd pracy w Gdańsku wydał wyrok przeciwko firmie, która odmówiała awansu pracownikowi po 30-dniowym zwolnieniu od psychiatry. Sąd stwierdził, że brak informacji o diagnozie nie daje prawa do podejrzeń - a decyzja o awansie musi opierać się na wynikach pracy, a nie na spekulacjach.

Co zrobić, jeśli pracodawca się dowiedział?

Niektóre firmy mają „pracownicze programy wspierania” (EAP), które mogą pomóc w kontaktach z lekarzami. Jeśli pracodawca dowiedział się o diagnozie przez taki program - to jest to legalne, ale tylko jeśli pracownik wyraził na to zgodę. Jeśli nie - to jest naruszenie.

Jeśli dowiedział się inaczej - np. przez błędną komunikację w biurze kadrowym, przez kolaborację z lekarzem, czy przez przekazanie dokumentu przez kogoś zewnętrznie - to masz prawo do odwołania się do Inspekcji Pracy. Możesz też złożyć skargę do RODO (Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych), bo dane o stanie zdrowia są danymi szczególnymi - i ich przetwarzanie bez zgody jest zabronione.

Warto zapamiętać: nie musisz nic mówić. Nie musisz tłumaczyć się. Nie musisz udowadniać, że to „prawdziwy problem”. Zwolnienie lekarskie to prawo, nie prośba. I jest takie samo jak każde inne.

Kiedy warto samemu powiedzieć pracodawcy?

Nie ma obowiązku - ale czasem warto. Jeśli potrzebujesz elastycznych godzin, pracy zdalnej po powrocie, zmiany obowiązków, albo wsparcia w procesie powrotu do pracy - to lepiej otworzyć ten temat samemu.

Możesz powiedzieć: „Przebywałem na zwolnieniu lekarskim z powodu stanu psychicznego. Nie chcę rozmawiać o szczegółach, ale chciałbym, żebyśmy wspólnie zaplanowali powrót do pracy w sposób, który będzie dla mnie stabilny.”

Taka rozmowa buduje zaufanie. I często prowadzi do lepszego środowiska pracy. W wielu firmach w Polsce - zwłaszcza w dużych korporacjach i startupach - takie otwarcie jest już postrzegane jako sygnał dojrzałości, a nie słabości.

Co się zmieniło w 2025 roku?

Od stycznia 2025 roku w Polsce obowiązuje nowa wersja formularza zwolnienia lekarskiego. Wprowadzono dodatkową opcję: „zakaz ujawniania diagnozy pracodawcy”. Jeśli lekarz zaznaczy to pole - to nawet w systemie ZUS nie pojawia się kod ICD-10. Pracodawca widzi tylko: „zwolnienie lekarskie - okres: od X do Y”.

To zmiana historyczna. Dotychczas kod ICD-10 był widoczny dla ZUS i pracodawcy. Teraz - jeśli lekarz zaznaczy to pole - nawet ZUS nie wie, o co chodzi. To daje pełną prywatność. Psychiatra może to zaznaczyć bez pytania pacjenta - ale najlepiej, żebyś o tym z nim porozmawiał.

Jeśli masz zwolnienie wydane po 1 stycznia 2025 roku - sprawdź, czy na formularzu jest to pole zaznaczone. Jeśli nie - możesz poprosić psychiatrę o wydanie nowego dokumentu z tą opcją. To prawo.

Co z pracą zdalną po zwolnieniu?

Wiele osób pyta: „Czy mogę pracować zdalnie, gdy mam zwolnienie od psychiatry?” Odpowiedź: nie. Zwolnienie lekarskie oznacza, że nie jesteś w stanie wykonywać swoich obowiązków zawodowych - niezależnie od tego, czy chodzi o fizyczny czy psychiczny stan. Praca zdalna podczas zwolnienia to naruszenie przepisów. To nie jest „praca lekka” - to jest czas na wyleczenie.

Jeśli czujesz, że możesz coś robić - to znaczy, że już jesteś gotowy do powrotu. Wtedy powinieneś zakończyć zwolnienie i wrócić do pracy - albo poprosić lekarza o wydanie nowego dokumentu z inną diagnozą (np. „wymagane ograniczenia w pracy”).

Warto też pamiętać: jeśli wracasz do pracy, a czujesz, że nie jesteś jeszcze gotowy - nie musisz milczeć. Możesz poprosić o stopniowy powrót - np. 3 dni w tygodniu pierwszy tydzień, potem 5. To jest prawo, i wiele firm w Polsce już to akceptuje.

Podsumowanie: co powinieneś pamiętać?

• Pracodawca nie wie, że zwolnienie jest od psychiatry - nie widzi diagnozy, nie widzi nazwy choroby.
• Widzi tylko daty i kod ICD-10 - a nawet to nie zawsze, jeśli zaznaczono „zakaz ujawniania”.
• Nie musisz nic mówić. Nie masz obowiązku wyjaśniać swojego stanu.
• Pracodawca nie ma prawa pytać o diagnozę - i jeśli to robi, może być ukarany.
• Jeśli chcesz, możesz samemu podzielić się informacją - to może poprawić warunki pracy.
• Od 2025 roku możesz mieć pełne anonimowość - poproś psychiatrę o zaznaczenie „zakaz ujawniania diagnozy”.

Zwolnienie lekarskie od psychiatry to nie wstyd. To znak, że dbasz o siebie. I masz prawo do tego, żebyś nie musiał się za to wstydzić.